Materi Basa Jawa Kls 7 : 1. TEKS TANGGAPAN DHESKRIPTIF
TEKS TANGGAPAN DHESKRIPTIF
1.
TEGESE TEKS TANGGAPAN DHEKRIPTIF
Yaiku Teks sing isine nggambarake
objek kanthi gamblang lan rinci.
2.
TITIKAN/ CIRI TEKS TANGGAPAN
DHESKRIPTIF
Ø Nggambarake panggonan, wong, barang,
kahanan nganggo pancadriya.
Ø Ancase supaya wong sing maca kaya-kaya
melu ngrasakake utawa ndeleng dhewe marang obyek sing digambarake.
Ø Titikane obyek
diadharake kanthi gamblang
lan terang trawaca.
3.
STRUKTUR TEKS TANGGAPAN DHESKRIPTIF
Katrangan:
Ø Identifikasi nuduhake ciri, barang, tandha,
lan sapanunggalane.
Ø Klasifikasi/definisi medharake kelompok utawa panerang lan sapanunggalane.
ØDeskripsi bagian nuduhake babagan gegambaran ing sajrone teks.
1.
UNSUR
BASA ING TEKS TANGGAPAN DHESKRIPTIF
a. Swara Jejeg lan Swara Miring
Swara
Jejeg yaiku swara sing durung owah saka pangucapan asale.
Swara
miring yaiku swara sing wis owah saka pangucapan asale.
Tuladhane:
Swara (vokal) |
Jejeg |
Miring |
a |
widada |
dumadi |
tumata |
palupi |
|
lara |
dadi |
|
i |
wadi |
manis |
wirama |
guling |
|
gati |
jarit |
|
u |
lunga |
sarung |
madu |
marmut |
|
palupi |
alus |
|
e |
sate |
golek |
wedang |
mewek |
|
suwe |
kopen |
|
e pepet |
sega, sepet, lega, lepet, merem,
lan sapanunggalane |
|
o |
soto |
bolong |
loro |
dados |
|
obat |
Klobot |
b. Tembung Lingga
Tembung lingga
yaiku sakabehane tembung
kang durung owah saka asale. Tuladha: kali, tuku, dom,
susuk, meja, gelar, sapu,
lan sapanunggalane.
c. Tembung Andhahan
Tembung andhahan yaiku tembung kang wis owah saka asale
utawa tembung kang wis
owah saka linggane. Ngowahi utawa
ndhapuk tembung lingga
dadi tembung andhahan iku diarani ngrimbag. Dene
pangrimbage tembung lingga dadi tembung andhahan iku kanthi cara 3 warna,
kaya kang kaandharake ing ngisor iki.
1) Karana Kawuwuhan
Wuwuhan
ing basa Jawa kaperang dadi 3, yaiku ater-ater, seselan, lan panambang.
a) Ater-ater
Ater-ater yaiku
wuwuhan kang manggon
ing sangarepe tembung
lingga. Wujude ater-ater bisa digolongake dadi 5 (limang)
warna bisa kadulu
ing ngisor iki.
1.
Ater-ater
anuswara (m-, n-, ng-, ny-)
Ater-ater anuswara
digunakake kanggo ngrimbag tembung lingga dadi tembung kriya tanduk.
Tuladha : m + pacul = macul
n + tulis = nulis
ng + goreng = nggoreng
ny + sunggi = nyunggi
2.
Ater-ater tripurusa (dak-, kok-, di-)
Ater-ater tripurusa digunakake kanggo ngrimbag tembung lingga dadi tembung kriya tanggap.
Tuladha
: dak + silih = daksilih
kok + gawa = kokgawa
di + tuku = dituku
3.
Ater-ater sa-, pa-, pi-, pra-, tar-, ka-
Tuladha
: sa + piring = sapiring
pa + karya = pakarya
pi + wulang = piwulang
pra + tandha = pratandha
tar + buku = tarbuka
ka + waca = kawaca
4. Ater-ater kuma, kami, kapi
Ater-ater iki digunakake kanggo ngrimbag tembung lingga dadi tembung kahanan.
Tuladha : kuma + wani = kumawani
kami + tuwa = kamituwa
kapi + lare = kapilare
5. Ater-ater a- lan ma-
Ater-ater a- lan ma- digunakake kanggo ngrimbag tembung lingga dadi tembung pepaesan utawa tembung ing basa endah (sastra).
Tuladha : a + klambi = aklambi
ma + guru = maguru
b) Seselan
Seselan yaiku wuwuhan kang manggon ing satengahing tembung. Nanging yen wiwitane tembung lingga arupa aksara urip (vokal), seselan manggon ing sangarepe tembung lingga. Seselan wujude ana 4, yaiku -um-, -in-, -er-, lan -el-
Tuladha : -um- + gelar = gumelar
-in- + tulung = tinulung
-er- + kelip = kerelip
-el- + kumbruk = kelumbruk
c) Panambang
Panambang yaiku wuwuhan kang manggon ing samburine tembung. Wujude panambang yaiku -a, -i-, -e, -en, -an, -ana, -ake, -ne, -na, -ku, -mu.
Tuladha : turu + a = turua
usap + i = usapi
simbah + e = simbahe
cekel + en = cekelen
lungguh + an = lungguhan
timbal + ana = timbalana
kirim + ake = kirimake
gulu + ne = gulune
tutup + na = tutupna
ibu + ku = ibuku
meja + mu = mejamu
2) Karana Karangkep
Ngrangkep (mengulang) tegese ngucapake ambal kaping loro tembung linggane utawa perangan tembung linggane. Wujude tembung rangkep ana telu.
a) Tembung rangkep dwipurwa
Dwipurwa yaiku tembung kang dirangkep wanda wiwitane (purwane).
Tuladha : tuku à tetuku
Lunga à lelunga
Resik à reresik
b) Tembung rangkep dwilingga
Dwilingga yaiku tembung kang dirangkep linggane. Dwilingga kaperang dadi loro yaiku:
1. Dwilingga wutuh/bares, yaiku
tembung lingga kang diunekake
kaping pindho.
Tuladha :cilik à cilik-cilik
Bocah à bocah-bocah
Nakal à nakal-nakal
2. Dwilingga salin swara, yaiku tembung lingga kang diunekake kaping pindho nanging ana wandane kang owah swarane.
Tuladha : bali à bola-bali
Takon à tokan-takon
Celuk à celak-celuk
c)
Tembung rangkep dwiwasana
Dwiwasana yaiku tembung kang dirangkep wanda pungkasane (wasanane).
Tuladha : bekur à bekuk
Cengis à cengingis
Jegog à jegogog
3) Karana Kacambor
Kacambor tegese
digandheng dadi siji. Mula tembung camboran
yaiku tembung loro utawa luwih kang digandheng dadi siji
lan ngemu teges anyar. Wujude
tembung camboran ana loro sing bisa didulu ing ngisor iki.
a)
Camboran wutuh
Camboran
wutuh tegese tembung sing dicambor awujud tembung wutuh.
Tuladha : naga + sari = nagasari
mara+ tuwa = maratuwa
guyup + rukun = guyup rukun
b) Camboran wacaha/ tugel
Camboran wacahan/tugel tegese tembung sing dicambor salah
siji utawa kabeh (loro karone) awujud wancahan. Camboran wancahan kaperang
dadi loro.
1. Wancahan
sesisih utawa salah sijine wanda disuda.
Tuladha : adol-tinuku àdol-tinuku
ilir-ilir à lir-ilir
anak-sanak à nak-sanak
2. Wancahan kabeh utawa kabeh
wandane disuda.
Tuladha : bapak gedhe à pakdhe
bang ijo à bangjo
legi panas kenthel à ginasthel
Komentar
Posting Komentar